“ข้อต่อลม” คืออะไร การใช้งานเป็นแบบไหน?

“ข้อต่อลม หรือ ฟิตติ้งลม” อีกหนึ่งอุปกรณ์ที่ใช้กับระบบนิวเมติกส์ในอุตสาหกรรม สำหรับควบคุมความดันและทิศทางการไหลของลม มีหลากหลายแบบตามการใช้งาน ไปทำความรู้จัก ข้อต่อลม คืออะไร? ประเภทและการใช้งานเป็นแบบไหน?

ข้อต่อลม หรือ ฟิตติ้งลม (Pneumatic Fitting) คือ อุปกรณ์ที่ใช้สำหรับเสียบสายลม และต่อเข้ากับอุปกรณ์ประเภทต่าง ๆ ในระบบนิวเมติกส์ เช่น กระบอกลม, วาล์ว, เครื่องมือลม มีหน้าที่เป็นตัวกลางเชื่อมต่อระหว่างอุปกรณ์นิวเมติกส์กับสายท่อลม, เชื่อมต่อระหว่างสายท่อลมกับสายท่อลม หรือเสียบหลายท่อลมบนฟิตติ้งลมก็ได้ เพื่อควบคุมความดัน และทิศทางการไหลของลมนั่นเอง

โดยปัจจุบัน Pneumatic Fitting ถูกใช้งานอย่างแพร่หลาย ทั้งในอุตสาหกรรมที่มีระบบลมนิวเมติกส์ควบคุม หรือใช้งานในอุปกรณ์อื่น ๆ ที่เกี่ยวข้างกับระบบลม เพื่อให้ง่ายต่อการถอดเปลี่ยน หรือใส่สายลมได้อย่างสะดวก รวดเร็ว ปลอดภัย เช่น ใช้ต่อสายลมเข้ากระบอกลม, ใช้ต่อสายลมเข้าโซลินอยด์วาล์ว หรือใช้ในส่วนของลมอัดที่ใช้ในโรงงาน เช่น ตัวกรองลม ตัวปรับแรงดันลม เป็นต้น

นอกจากนี้ เราสามารถแบ่ง ชนิดข้อต่อลม ฟิตติ้งลม ตามวัสดุที่ใช้งาน ได้ดังนี้

• ข้อต่อลมแบบพลาสติกล้วน มีน้ำหนักเบา ราคาถูก และทนสารเคมีได้ดี เหมาะกับงานที่ต้องการความทนทานต่อสารเคมี แต่ก็มีข้อจำกัด คือ ทนแรงดันได้น้อยกว่าฟิตติ้งโลหะและอาจเสื่อมสภาพเมื่อถูกแสงแดด หรือความร้อนเป็นเวลานานได้
• ข้อต่อลมแบบโลหะ เช่น สแตนเลส ทองเหลือง เหล็ก เป็นต้น ใช้สำหรับเชื่อมต่อสายลมในระบบนิวเมติกส์ ทนแรงดัน ทนความร้อน และความเย็นได้ดี มีความแข็งแรง เหมาะกับงานที่ต้องการความทนทานสูง
• ข้อต่อแบบผสม คือ ด้านนึงเป็นพลาสติก และอีกด้านนึงเป็นโลหะ เพื่อเชื่อมต่อระหว่างอุปกรณ์นิวเมติกส์กับสายลมได้หลากหลายขึ้น

ปัจจุบันข้อต่อลม หรือ ฟิตติ้งลม ที่ใช้กันในงานนิวเมติกส์ สามารถแบ่งได้ 2 ประเภทหลัก ๆ คือ

1. ข้อต่อลม สำหรับเชื่อมต่อ “อุปกรณ์ลม”

ลักษณะเป็นเกลียวที่ใช้ในการเชื่อมต่อกับอุปกรณ์ลม และอีกด้านจะใช้เชื่อมต่อกับสายลม จะเป็นเกลียวอยู่ด้านหนึ่ง จะเป็นตัวผู้หรือตัวเมียก็ได้ เพื่อขันติดตั้งกับตัวอุปกรณ์ลม อีกด้านจะใช้สำหรับเสียบกับสายลม เช่น ข้อต่อตรง, ข้อต่องอ, ข้อต่อ 3 ทาง และข้อต่อที่มีมากกว่า 3 ทาง สามารถต่อใช้งานได้หลายรูปแบบ ตามการใช้งานแต่ละประเภท ดังนี้

• ข้อต่อลมแบบ 2 ทาง ใช้กับงานที่ต้องต่อกับอุปกรณ์ลมโดยตรงในฝั่งที่เป็นเกลียว อีกฝั่งจะใช้เสียบสายลม 1 ข้าง เช่น ข้อต่อตรง และข้อต่องอ ช่วยปรับเปลี่ยนทิศทางของสายลม
• ข้อต่อลมแบบ 3 ทาง ใช้กับงานที่ต้องต่อกับอุปกรณ์ลมในฝั่งที่เป็นเกลียว อีกฝั่งเสียบสายลมแยกออกได้ 2 ข้าง เพื่อให้กระจายลมให้ใช้งานพร้อมกันได้ทั้ง 2 ตำแหน่ง เช่น ข้อต่อลม 3 ทาง รูปตัว T, ข้อต่อลม 3 ทาง รูปตัว Y และข้อต่อลมแบบตัวเรียงต่อ
• ข้อต่อลมแบบหลายทาง จะมีรูเสียบสายลมมากกว่า 3 ทางขึ้นไป ใช้กระจายสายลมไปหลายจุดอย่างทั่วถึง ออกแบบให้เหมาะสมกับการใช้งานในรูปแบบต่าง ๆ เช่น ฟิตติ้งลมรูปกากบาท และฟิตติ้งลมแบบตัวเรียงต่อ

2. ข้อต่อลม สำหรับเชื่อมต่อ “สายลม”

หัวต่อ จะเป็นหัวที่ใช้เสียบกับสายสม มีตั้งแต่ 2 ทางขึ้นไป ทำหน้าที่เชื่อมต่อกับสายลม ทำให้สายลมมีความยาวขึ้น เพื่อเพิ่มทิศทางลมให้กระจายไปได้หลายทางตามการใช้งาน ดังนี้

• ข้อต่อลมเสียบสายลม 2 ด้าน เช่น แบบต่อชน และ แบบต่อลดขนาด
• ข้อต่อลมเสียบสายลม 3 ด้าน มีทั้งแบบด้านที่เสียบสายลมเข้า-ออก เท่ากันทั้ง 3 ด้าน และแบบเสียบสายเข้า-ออก ไม่เท่ากัน เช่น ฟิตติ้งแบบเสียบสาย 3 ด้าน รูปตัว T, ฟิตติ้งแบบเสียบสาย 3 ด้าน รูปตัว Y
• ข้อต่อลมเสียบสายลมมากกว่า 3 ทางขึ้นไป โดยออกแบบมาให้เหมาะสมกับการใช้งานในรูปแบบต่าง ๆ เช่น ฟิตติ้งลมรูปกากบาท และ ฟิตติ้งลมแบบตัวเรียงต่อ

เมื่อได้รู้จักกับข้อต่อลม หรือฟิตติ้งลม กันไปแล้ว สรุปสั้น ๆ เพื่อความเข้าใจ คือ เป็นอุปกรณ์ที่ใช้เสียบสายลม ซึ่งนิยมใช้กันมากในงานระบบนิวเมติกส์ หรือระบบลม ช่วยป้องกันการรั่วไหลของลม เพื่อให้ควบคุมความดัน และทิศทางการไหลของลมได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัยนั่นเอง บทความหน้าจะมีอะไรดี ๆ มาฝากกันอีก อย่าลืมติดตามกันด้วยน้าา

• นิวเมติกส์ (Pneumatics) คืออะไร? หลักการใช้เป็นแบบไหน?
• โซลินอยด์วาล์ว (Solenoid Valve) คืออะไร? นำไปใช้งานอย่างไร?
• รู้จักกับ “วาล์ว” แต่ละประเภท เหมาะกับการใช้งานอะไร
• บอลวาล์ว คือ ? มีกี่ประเภท เลือกใช้ในงานประปาอย่างไร