บันไดหนีไฟ ประตูหนีไฟ สำคัญอย่างไร? ทำไมต้องมี?

ลักษณะทางหนีไฟตามกฎหมาย

ตามกฎหมายที่เกี่ยวกับการออกแบบอาคาร มีการบังคับให้ต้องมีทางหนีไฟอยู่ในอาคารหลายประเภทอาคาร และเป็นสิ่งสำคัญที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ของนักออกแบบที่ต้องปฏิบัติตามกฎหมายนี้ รวมทั้งเป็นสิ่งสำคัญที่ผู้ใช้อาคารควรต้องศึกษาเส้นทางหนีไฟให้ดีก่อนการใช้อาคารทั้งหมด เพื่อความปลอดภัยของตัวผู้ใช้อาคารเอง

1. ทางหนีไฟสำหรับอาคารที่สูงไม่เกิน 23 เมตร

ตามกฎหมายเกี่ยวกับการออกแบบอาคารที่ชื่อว่ากฎกระทรวงฉบับที่ 55 (พ.ศ.2543) กำหนดไว้ว่าอาคารที่สูงตั้งแต่ 4 ชั้นขึ้นไปและสูงไม่เกิน 23 เมตร ได้แก่ อาคารที่สูง 3 ชั้น และมีดาดฟ้าเหนือชั้นที่ 3 ที่มีพื้นที่ดาดฟ้าเกิน 16 ตารางเมตร ต้องมีบันไดหนีไฟอย่างน้อย 1 แห่ง นอกเหนือจากบันไดหลักของอาคาร

ตามข้อบัญญัติกรุงเทพมหานคร เรื่อง ควบคุมอาคาร พ.ศ. 2544 ได้กำหนดให้อาคารต่างๆ ดังต่อไปนี้ ที่มีการก่อสร้างหรือดัดแปลงเกิน 1 ชั้น ต้องมีทางหนีไฟโดยเฉพาะอย่างน้อย 1 ทางด้วย นอกเหนือจากบันไดปกติ อาคารที่กำหนด ได้แก่ โรงมหรสพ, หอประชุม, โรงงาน, โรงแรม, โรงพยาบาล, หอสมุด, ห้างสรรพสินค้า, ตลาด, สถานบริการตามกฎหมายว่าด้วยสถานบริการ ท่าอากาศยาน และสถานีขนส่งมวลชน รวมทั้งอาคารสาธารณะที่มีชั้นใต้ดินตั้งแต่ 1 ชั้นขึ้นไป และอาคารใดก็ตามที่มีชั้นใต้ดินตั้งแต่ 2 ชั้นขึ้นไป

2. ทางหนีไฟสำหรับอาคารสูง

อาคารสูง หมายถึง อาคารที่มีความสูงตั้งแต่ 23 เมตรขึ้นไป โดยวัดจากระดับพื้นดินที่ก่อสร้างถึงพื้นดาดฟ้า หรือวัดจากระดับพื้นดินที่ก่อสร้างถึงยอดผนังของชั้นสูงสุดในกรณีที่เป็นอาคารทรงจั่วหรือปั้นหยา โดยสำหรับอาคารสูงจะมีข้อกำหนดในรายละเอียดสำหรับทางหนีไฟเพิ่มขึ้น เนื่องจากอาคารสูงมีความซับซ้อนในการออกแบบระบบอาคารที่มากขึ้น และความยากลำบากในการอพยพคนออกจากอาคารที่มากกว่าเดิม ลักษณะของทางหนีไฟตามกฎกระทรวงฉบับที่ 33 (พ.ศ.2535) มีดังนี้

• อาคารสูงที่มีพื้นของอาคารต่ำกว่าระดับถนนหน้าอาคารตั้งแต่ 3 ชั้นลงไป หรือต่ำกว่าระดับถนนหน้าอาคารตั้งแต่ 7 เมตรลงไป ต้องมีบันไดหนีไฟจากชั้นล่างสุดสู่พื้นของอาคารที่มีทางออกสู่ภายนอกได้โดยสะดวก และบันไดหนีไฟนี้ ต้องมีระบบอัดลมที่มีความดันไม่น้อยกว่า 3.86 ปาสกาลเมตรทำงานอยู่ตลอดเวลา ผนังทุกด้านของบันไดหนีไฟต้องเป็นคอนกรีตเสริมเหล็กหนาไม่น้อยกว่า 10 เซนติเมตร บันไดหนีไฟ ต้องอยู่ห่างกันไม่น้อยกว่า 60 เมตร ตามแนวทางเดิน
• อาคารสูง หรืออาคารขนาดใหญ่พิเศษ ต้องมีการปิดกั้นบันไดที่ไม่ใช่บันไดหนีไฟของอาคาร ไม่ให้เปลวไฟหรือควันไฟเข้าไปได้ โดยจัดให้เป็นผนังหรือประตูที่ทำด้วยวัสดุทนไฟ และต้องทนไฟได้ไม่น้อยกว่า 1 ชั่วโมง
• ต้องมีการติดตั้งแผนผังของอาคารไว้ในบริเวณห้องโถงหน้าลิฟต์ทุกแห่งของแต่ละชั้น ในตำแหน่งที่เห็นชัดเจน และชั้นล่างของอาคาร ต้องมีแผนผังของอาคารทุกชั้นเก็บไว้เพื่อตรวจสอบ และในแผนผังอาคารแต่ละชั้นต้องมีการแสดงตำแหน่งห้องทุกห้อง ตำแหน่งที่ติดตั้งสายฉีดน้ำดับเพลิง หรืออุปกรณ์ดับเพลิงอื่น ๆ ตำแหน่งประตูหรือทางหนีไฟ และตำแหน่งลิฟต์ดับเพลิงของชั้นนั้นด้วย
• ต้องมีระบบสัญญาณเตือนเพลิงไหม้ทุกชั้น ต้องมีบันไดหนีไฟจากชั้นสูงสุด หรือชั้นดาดฟ้าสู่พื้นดินอย่างน้อย 2 บันได แต่ละบันไดต้องอยู่ห่างกันไม่เกิน 60 เมตร ตามแนวทางเดิน และต้องแสดงการคำนวณให้เห็นว่าสามารถลำเลียงบุคคลทั้งหมดในอาคารออกนอกอาคารได้ภายใน 1 ชั่วโมง
• บันไดหนีไฟต้องทำด้วยวัสดุทนไฟและไม่ผุกร่อน เช่น คอนกรีตเสริมเหล็ก เป็นต้น บันไดต้องมีความกว้างไม่น้อยกว่า 90 เซนติเมตร ลูกนอนกว้างไปน้อยกว่า 22 เซนติเมตร ลูกตั้งสูงไม่เกิน 20 เซนติเมตร มีชานพักบันไดกว้างไม่น้อยกว่า 90 เซนติเมตร มีราวบันไดอย่างน้อย 1 ด้าน และห้ามสร้างบันไฟหนีไฟเป็นบันไดเวียน บันไดหนีไฟภายนอกอาคาร ผนังด้านที่บันไดพาดผ่านต้องเป็นผนังกันไฟ
• บันไดหนีไฟภายในอาคารต้องมีผนังกันไฟกั้นโดยรอบ ยกเว้นช่องระบายอากาศ และต้องมีการใช้ไฟฟ้าฉุกเฉิน เพื่อเป็นแสงสว่างให้มองเห็นขณะเกิดเพลิงไหม้ได้ และมีป้ายบอกชั้น และป้ายทางหนีไฟที่ด้านในและด้านนอกของประตูหนีไฟทุกชั้นด้วยตัวอักษรที่สามารถมองเห็นได้ชัด ตัวอักษรต้องมีขนาดไม่เล็กว่า 10 เซนติเมตร
• ประตูหนีไฟทำด้วยวัสดุทนไฟ เป็นบานเปิดแบบผลักออกสู่ภายนอก มีอุปกรณ์ที่บังคับให้บานประตูปิดเองได้ มีความกว้างไม่น้อยกว่า 90 เซนติเมตร สูงไม่น้อยกว่า 1.90 เมตร และไม่มีธรณีประตู
• ต้องมีช่องทางเฉพาะให้บุคคลภายนอกเข้าไปบรรเทาสาธารณภัยได้ทุกชั้น จะเป็นลิฟต์ดับเพลิง หรือช่องบันไดหนีไฟก็ได้ และทุกชั้นต้องมีห้องว่างที่มีพื้นที่ไม่น้อยกว่า 6 ตารางเมตรติดต่อกับช่องทางนี้ และต้องเป็นบริเวณที่ปลอดจากเปลวไฟและควันเช่นเดียวกับช่องบันไดหนีไฟ และใช้เป็นที่ตั้งตู้หัวฉีดน้ำดับเพลิงประจำชั้นของอาคาร
• ต้องมีทางหนีไฟทางอากาศ โดยต้องมีดาดฟ้า และมีพื้นที่บนดาดฟ้าด้านละไม่น้อยกว่า 10 เมตร เป็นที่โล่งว่าง และมีทางหนีไฟบนชั้นดาดฟ้า ที่จะนำไปสู่บันไดหนีไฟได้สะดวกทุกบันได และมีอุปกรณ์สำหรับหนีไฟจากอาคารลงสู่พื้นดินได้โดยปลอดภัยด้วย

3. ทางหนีไฟสำหรับอาคารประเภทต่าง ๆ

ลักษณะของทางหนีไฟตามประกาศกรุงเทพมหานคร เรื่อง ข้อกำหนดลักษณะแบบของบันไดหนีไฟ และทางหนีไฟทางอากาศของอาคาร

ตึกแถวหรือที่พักอาศัยที่มีความสูง 4 ชั้น

• ต้องมีบันไดหนีไฟเพิ่มเติมจากบันไดหลักในอาคาร โดยสามารถเป็นบันไดแนวดิ่งหรือบันไดลิงได้ ต้องสร้างด้วยวัสดุไม่ติดไฟ และติดตั้งในส่วนที่ว่างหลังอาคารได้ โดยบันไดหนีไฟต้องมีความกว้างไม่น้อยกว่า 40 เซนติเมตร ระยะห่างของบันไดแต่ละขั้น 50-60 เซนติเมตร บันไดขั้นล่างสุดอยู่ห่างจากระดับพื้นดินไม่เกิน 3.50 เมตร ตำแหน่งของบันไดหนีไฟต้องอยู่ในทิศตรงข้ามกับบันไดหลัก และอยู่ใกล้กับช่องเปิดของประตูหรือหน้าต่าง หากเป็นตึกแถวที่มีความสูงเกิน 4 ชั้น บันไดหนีไฟต้องมีชานพักบันไดทุกชั้น

อาคารที่ไม่ใช่ตึกแถว ที่มีความสูง 4-7 ชั้น

• ต้องมีบันไดหนีไฟภายในหรือภายนอกอาคารเพิ่มเติมจากบันไดหลักในอาคาร โดยบันไดหนีไฟต้องสร้างด้วยวัสดุไม่ติดไฟ บันไดแต่ละช่วงสูงไม่เกินความสูงระหว่างชั้นของอาคาร มีความกว้างไม่น้อยกว่า 90 เซนติเมตร ลูกนอนกว้างไม่น้อยกว่า 22 เซนติเมตร ลูกตั้งสูงไม่เกิน 20 เซนติเมตร ตำแหน่งบันไดหนีไฟห่างจากประตูห้องสุดท้ายด้านทางเดินที่เป็นทางตันไม่เกิน 10 เมตร หากจำเป็นต้องมีบันไดหนีไฟ 2 ตำแหน่ง ให้สามารถใช้บันไดหลักเป็นบันไดหนีไฟได้ ระยะห่างระหว่างบันไดไม่เกิน 60 เมตร ช่องประตูหนีไฟต้องกว้างไม่น้อยกว่า 80 เซนติเมตร สูงไม่น้อยกว่า 2.00 เมตร
• ต้องมีป้ายทางหนีไฟ เป็นป้ายเรืองแสงหรือเครื่องหมายไฟที่มีการส่องสว่างด้วยไฟสำรองฉุกเฉิน บอกทางออกสู่บันไดหนีไฟ ติดตั้งป้ายทางหนีไฟเป็นระยะตามทางเดินและหน้าทางออกสู่บันไดหนีไฟ และทางออกจากบันไดหนีไฟสู่ภายนอกอาคาร ป้ายทางหนีไฟมีแสงสว่างแสดงข้อความ ทางออก หรือเครื่องหมายที่มีแสงสว่างแสดงว่าเป็นทางออกอย่างชัดเจน

อาคารที่ไม่ใช่ตึกแถว ที่มีความสูงเกิน 12 ชั้น

• มีบันไดหนีไฟเหมือนอาคารที่สูง 7-12 ชั้น แต่ต้องมีระบบอัดลมในทางหนีไฟที่เชื่อมบันไดหนีไฟ 2 บันไดที่ไม่ต่อเนื่องกันด้วย ส่วนบันไดหลักหรือบันไดอื่นตั้งแต่ชั้น 3 ขึ้นไปให้ออกแบบให้ใช้เป็นบันไดหนีไฟด้วย

อาคารที่มีพื้นที่ใช้สอยอยู่ต่ำกว่าระดับดินมากกว่า 2 ชั้น

• ต้องมีบันไดหนีไฟสู่ระดับพื้นดิน รายละเดียดเช่นเดียวกับอาคารที่มีความสูงเกิน 12 ชั้น

อาคารที่สูงเกิน 7 ชั้น

• ต้องมีทางหนีไฟทางอากาศ โดยให้มีพื้นที่ส่วนหนึ่งบนชั้นดาดฟ้าเป็นที่ว่างเพื่อใช้เป็นทางหนีไฟทางอากาศ และต้องมีทางหนีไฟบนชั้นดาดฟ้าที่นำไปสู่บันไดหนีไฟได้ หรือมีอุปกรณ์ช่วยในการหนีไฟจากอาคารลงสู่พื้นดินได้อย่างปลอดภัย

4. ทางหนีไฟสำหรับอาคารเก่าที่เป็นอาคารสูง 4 ชั้นขึ้นไปและอาคารสาธารณะ

อาคารเก่าที่ก่อสร้างมานานแล้ว ไม่มีทางหนีไฟ ทำให้มีความเสี่ยงเป็นอันตรายต่อผู้ใช้อาคาร จะต้องมีการปรับปรุงแก้ไขอาคารเหล่านี้ให้มีระบบความปลอดภัยเกี่ยวกับอัคคีภัยด้วย ซึ่งตามกฎกระทรวง ฉบับที่ 47 (พ.ศ.2540) กำหนดว่า อาคารเก่าที่ก่อสร้าง ดัดแปลง หรือเคลื่อนย้าย ที่เป็นอาคารสูง อาคารขนาดใหญ่พิเศษ อาคารขนาดใหญ่ อาคารสาธารณะ อาคารอยู่อาศัยรวม โรงงาน ภัตตาคาร และสำนักงาน  ที่มีสภาพที่อาจไม่ปลอดภัยจากอัคคีภัย ต้องมีการแก้ไขอาคารให้มีระบบความปลอดภัยเกี่ยวกับอัคคีภัย โดยกำหนดรายละเอียดที่ตัดมาเฉพาะทางหนีไฟไว้ ดังนี้

• อาคารที่มีความสูง 4 ชั้นขึ้นไป ให้ติดตั้งบันไดหนีไฟ ที่ไม่ใช่บันไดในแนวดิ่งเพิ่มจากบันไดหลัก ให้เหมาะสมกับพื้นที่ของอาคาร และสามารถลำเลียงบุคคลทั้งหมดในอาคารออกนอกอาคารได้ภายในหนึ่งชั่วโมง โดยบันไดหนีไฟภายในอาคารต้องมีผนังโดยรอบทุกด้านทำด้วยวัสดุที่ไม่ติดไฟ ช่องประตูบันไดหนีไฟต้องเป็นบานเปิดทำด้วยวัสดุที่ไม่ติดไฟ มีอุปกรณ์ที่บังคับให้ประตูปิดเองได้ และมีความกว้างไม่น้อยกว่า 80 เซนติเมตร สูงไม่น้อยกว่า 2.00 เมตร
• ติดตั้งระบบไฟส่องสว่างสำรอง มีป้ายบอกชั้นและป้ายทางหนีไฟที่ด้านในและด้านนอกของประตูหนีไฟทุกชั้น ตัวอักษรมีขนาดไม่เล็กกว่า 10 เซนติเมตร

ถึงแม้ว่าในยามปกติคงไม่มีใครให้ความสนใจกับบันไดหนีไฟกันเท่าไรนัก แต่เมื่อถึงคราวฉุกเฉินแล้ว บันไดหนีไฟ คือ สิ่งจำเป็นอย่างยิ่งสำหรับอาคารสูง และวิศวกรผู้รับผิดชอบโครงการ จะต้องดูแลควบคุมการก่อสร้างอย่างใกล้ชิด เพื่อให้ได้ตรงตามมาตรฐาน และการกำหนดมาตรฐานทั้งหลายนั้น เพื่อความปลอดภัยในชีวิต และทรัพย์สินของผู้อยู่อาศัย หรือทำงานในอาคารสูงนั่นเอง

>>สามารถติดตามบทความต่าง ๆ ของ KACHA ได้ตามนี้เลย<<